Lyrics

 

Kort na het verschijnen van ons laatste album werd ik (aangenaam) verrast door een kleine discussie in het gastenboek over Kayak-teksten, in het bijzonder waar het het nummer 'Before the Angels Fell' betreft. Eigenlijk vroeg ik me al af, waar de vragen hierover bleven. Je hoopt altijd dat je werk wordt beluisterd en dat men zich er in verdiept, en als er dan niemand over begint, ga je twijfelen of het je zweetdruppeltjes wel waard is geweest. Maar ik besef tegelijkertijd, dat teksten voor de meeste muziekliefhebbers op de tweede plaats komen: men neemt ze voor kennisgeving aan en slechts weinigen komen er aan toe, zich echt te verdiepen in de bedoeling en inhoud van de bij het liedje horende woorden. Soms ontbreekt het ook eenvoudig aan voldoende kennis van de Engelse taal om er uit te halen wat er in zit. In het algemeen kun je stellen dat de 'ratio' het altijd aflegt tegen de 'emo', die rechtstreeks door muziek wordt aangesproken, maar iemand die zegt dat hij nooit luistert naar de tekst, kletst uit zijn nek. Een melodie wordt mede gevormd door de klank en vaak ook door de betekenis van de woorden, en al besef je dat niet altijd, de twee zijn onverbrekelijk met elkaar verbonden! Het zou toch behoorlijk saai en voorspelbaar worden als ieder nummer 'lalalala' zou heten.

 

Maar ik snap mensen die dat zeggen heel goed. Als ik moet kiezen, heb ik persoonlijk ook liever een goed klinkende tekst zonder pretenties dan een heel erg intelligente tekst die niet klinkt of onzingbaar is voor de vocalisten. Dan schiet je als songschrijver je doel voorbij en kun je beter een boek of pamflet gaan schrijven. En muziek heeft bij mijn weten nog nooit geleden door een goed klinkende tekst, die inhoudelijk weinig voorstelde. Bovendien, hoe beter een tekst klinkt, hoe meer inhoud er alleen al gesuggereerd wordt. John Lennon schreef vaak van die geweldige teksten die, althans in mijn beleving, het meer van de klank en associatie moesten hebben dan van de directe betekenis, zoals bijvoorbeeld het liedje I Am the Walrus.

 

En nu we het toch over The Beatles hebben: neem nou Yesterday. De schrijver, Paul McCartney, zong oorspronkelijk op deze titel de woorden Scrambled Eggs, gewoon omdat er nog geen tekst voorhanden was. Het klinkt bijna net zo goed, en iemand zonder enige kennis van de Engelse taal zal er waarschijnlijk geen problemen mee hebben, maar geef toe: van enige emotionele of intellectuele lading is hier natuurlijk geen sprake. Het nummer was met een dergelijke titel denk ik eerder als parodie de geschiedenis ingegaan, dan niet als de licht melancholieke klassieker die het uiteindelijk werd, nadat de tekst ook gevoelsmatig aansloot bij de muziek.

 

Hoe weinig er over het algemeen ook aandacht aan wordt besteed door luisteraars of critici: het schrijven van de teksten kost gek genoeg vaak zelfs meer tijd en moeite dan het bedenken van de muziek- althans mij, en ook bij Pim was dat meestal niet anders. Misschien omdat muziek ons makkelijker afging, dat zou natuurlijk kunnen. We hebben ons er zelden of nooit met een Jantje van Leiden afgemaakt: het kwam meer dan eens voor dat de muziek van een nummer al lang en breed klaar was, maar dat de tekst nog weken op zich liet wachten. Tekst en muziek is een totaal-pakket. Je bent het als componist verplicht ten opzichte van de muziek die je maakt, met een tekst te komen die daar recht aan doet en er, misschien, en hopelijk, nog iets aan toevoegt. En omgekeerd overigens ook, als de tekst er eerder is dan de muziek. Dat lijkt misschien pretentieus, maar er is geen ontkomen aan in ons geval. Daarom besteden we er bij Kayak waarschijnlijk meer aandacht aan dan gemiddeld.

 

Niet dat onze teksten altijd een toonbeeld zijn van geweldige diepgang. We hoeven er ook geen literaire of poezie-prijzen mee te winnen- daarbij is Engels onze tweede taal en hoeven we ons wat dat betreft ook geen illusies te maken. En zeker: het is soms 'maar' popmuziek en dan is zoiets bepaald ook niet altijd nodig of zelfs maar gewenst. Je kan dan volstaan met een eenvoudige tekst, die 'gewoon' goed klinkt en lekker 'bekt'. Dat is al lastig genoeg! Rhea is zo'n voorbeeld. Het nummer moet het hebben van de 'groove', en hoe meer je zou moeten nadenken over wat er nu eigenlijk bedoeld wordt met de tekst, des te minder is het effect van de muziek. Aan deze tekst valt ook weinig uit te leggen: het is wat het is, daarmee klaar. Niks mis mee, maar ook geen 'food for thought', om maar eens een goede Nederlandse uitdrukking te bezigen. Bij een nummer als Before the Angels Fell ligt dat natuurlijk anders. Het is bovendien verreweg de langste tekst die ik ooit heb geschreven: het voltooien ervan heeft een behoorlijke tijd in beslag genomen, omdat ik zoals gewoonlijk vond dat alles moest kloppen, ook al zou niemand begrijpen wat er mee bedoeld werd.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Er wordt wel eens gevraagd of het schrijven in het Engels, toch niet mijn moedertaal, geen beperkingen geeft. Natuurlijk is het lastig, om in je 'tweede' taal tekst op muziek te schrijven. Zelfs al is je grammaticale kennis groot genoeg, dan nog moet zo'n schrijfsel voldoen aan allerlei andere voorwaarden, zoals die waar ik het verder in deze blog over heb. Ook zijn er de onvermijdelijke fouten die je maakt doordat je kennis van het Engels eenvoudigweg tekortschiet, ook al door het niet dagelijks te spreken. Vaak laat ik teksten nog wel even controleren door iemand die Engels als moedertaal heeft, maar lang niet altijd. Dat heeft geleid tot bijzondere constructies zoals de zin 'You only answered nature's call' (uit One Way or Another, 1980) of recentelijk nog de titel 'Broken White' (2009). Die eerstgenoemde zin heeft een dubbele betekenis die bepaald niet zo bedoeld was: het bleek achteraf namelijk tevens de omschrijving van je behoefte doen. En de titel 'Broken white' is helemaal geen Engels begrip, maar een letterlijke vertaling van het Nederlandse 'gebroken wit.' In het Engels heet die kleur off-white. Helaas, het nummer was al helemaal opgenomen en ingezongen toen we daar achter kwamen. Niet dat ik het nog zou hebben willen veranderen, overigens. Dan was de hele dubbele betekenis van het 'broken' immers verdwenen, en dat was nu juist essentieel voor de tekst. En die kwam nu, ondanks de wat ongelukkige woordkeuze, toch over- zo begreep ik althans van Engels-sprekenden.

 

Alles goed en wel, hoor ik in de zaal, maar waar gaat de tekst van BTAF dan eigenlijk over? Tja. Ik heb er altijd problemen mee om een tekst uit te gaan leggen. Waarvoor al die moeite doen, het gezoek naar metaforen, naar rijmwoorden en een goed metrum, om later in een paar zinnen te vertellen wat je eigenlijk bedoelde? Ik zeg meestal: een tekst gaat over datgene waar jij denkt dat ie over gaat. Wat jij er als luisteraar/lezer uithaalt, dat is het belangrijkste. En trouwens- wil ik eigenlijk wel dat iedereen meteen weet waar een tekst over gaat? Of nog sterker- weet ik het zelf eigenlijk wel? Wat dat betreft: soms weet ik het inderdaad ook nog niet, zeker als ik net begin. Er zijn wat woorden, een zinnetje, misschien een titel, dan volgt een associatie, en nog een, en plotseling, voor ik er erg in heb, gaat de tekst een bepaalde kant uit. Dan dwingt de tekst me verder tot het vinden van de woorden die er een kloppend geheel van maken. Het is aan mijzelf om te bepalen hoe versluierd of duidelijk ik de betekenis wil houden. Ik werk sterk associatief: het ene woord of begrip opent de weg naar een ander woord of begrip, en dan ontstaat als vanzelf (hopelijk) een organisch geheel.

 

Overigens doet Irene, die, al of niet samen met mij, veel van mijn muziek van teksten heeft voorzien dat heel anders: zij wil van te voren graag bepalen waar het over gaat en wat er gezegd moet worden. Dat is een veel concretere manier van werken, en zij voelt zich dan ook beter op haar plek in verhalende teksten zoals bij Merlin en Nostradamus. Het schrijven met een vast verhaal of onderwerp als leidraad is een andere, strakkere discipline: daar moeten een aantal dingen duidelijk gemaakt worden, gewoon omdat het onderwerp, of het verhaal, daarom vraagt. Daarom zijn bij deze rock opera’s veel van de teksten eerst ontstaan, en pas later kwam de muziek. Het is namelijk moeilijk om op reeds bestaande muziek precies dat te zeggen wat er nodig is bij de ontwikkeling van het verhaal of het personage. Zeker omdat ik de gewoonte heb bij het maken van de melodie al wat klanken te nemen die verdacht veel op woorden lijken en die ik er later ook eigenlijk per se in wil hebben. Dat maakt het maken van een verhalende tekst in ons geval niet alleen moeilijk maar vrijwel ondoenlijk, met zoveel restricties- vandaar die voor ons omgekeerde werkwijze bij dat soort projecten.

 

Nog een vraag. Gaat een tekst altijd over jezelf? Ik denk het niet, maar er zit altijd wel een flink stuk van jezelf of je eigen ervaringen, en je wereldbeeld in. Vergelijk het met een acteur: die kruipt een tijdje in de huid van zijn personage, en een deel van hem valt dan daarmee samen. Lang niet alles wat in mijn of onze teksten zit, hebben we zelf ook meegemaakt of gevoeld. Gelukkig niet, zou ik haast zeggen. Maar je leert je wel inleven in een bepaalde situatie, hoe het zou zijn/voelen als...

 

Kortom: het schrijven van teksten is, meer nog dan muziek, noeste arbeid. Gaan zitten en nadenken, passen en meten, uitproberen, schrappen, puzzelen, opschrijven, weggooien, opzoeken, door elkaar gooien, en opnieuw proberen, net zo lang tot ie van a tot z klopt en zingbaar is. Oftewel 10% inspiratie, en 90% transpiratie.

​

Ik schreef er in 1972 al over en het houdt me nog steeds bezig: Lyrics (liedjesteksten). Die tekst van onze eerste single destijds was eigenlijk een tamelijk krom maar wel grappig excuus voor zichzelf, omdat het bedenken van een onderwerp vaak het moeilijkste is, oftewel: waar gaan we het NU weer eens over hebben? Toen speelde dat probleem al, dus- waarna er wonder boven wonder nog een heleboel teksten geschreven zijn. Het (rijm)woordenboek is dan vaak je beste kameraad. Maar soms lijkt het wel strafwerk: eigen schuld, moet je maar geen liedjes willen schrijven!

 

Listen I’m no poet I’ll show it by the words that I write
Holy inspiration respect for the creation in spite
Sometimes it takes hours to write one word on paper
To note something down in time to the music

 

Found a nice solution no revolution but it will do
If you don’t enjoy it I’m sorry but it’s not meant for you
Arrogance’s rampant now words don’t rhyme too well
Lyrics like impots, only dictionary doggerel

 

Ton